Als aanvulling op de workshops over Rouw en Cultureel bewustzijn in speltherapie die ik vandaag voor de speltherapeuten van het NVVS congres verzorgde, geef ik hieronder een overzicht van interessant materiaal.

Cultuursensitieve benadering in de speltherapie Maatwerk bij Verlies
fotograaf: Jeannette Ririassa

Linkjes naar informatie over Cultuursensitief Werken

  • Tool: Het culturele interview van het Kennisplatform Inclusief Samenleven (besproken tijdens de workshops). Bekijk de PDF
  • Een open houding is de kern van cultuursensitief werken. Interview: antropoloog ziet binnen en tussen generaties migranten verschillen ontstaan.
    Onze Jeugd.NU, april 2023. Bekijk de PDF
  • Cultuursensitief werken in de jeugd-ggz: een kwestie van kennis, houding en vaardigheden.
    Kinder- & Jeugdpsychotherapie, jaargang 49, nummer 2, 2022: 28-47. Bekijk de PDF
  • Cultuursensitief werken in de praktijk – In dialoog met migrantenouderen.
    Denkbeeld, april 2019, 34-37. Bekijk de PDF
  • Cultuursensitieve communicatie bij het levenseinde. De zorg voor moslimpatiënten als voorbeeld. 
    Samen met N. de Graeff, C. Savelkoul, A. Köse, M. Ghaly & D.H.T. Tjan. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 2017;161: D1410:1-5. Bekijk de PDF
  • Cultuursensitief werken in zorg en welzijn: een kwestie van kennis én houding.
    Epidemiologisch Bulletin, 2016, 51(4):27-33. Bekijk de PDF

Linkjes naar documentaires/podcasts over levend verlies

Linkjes naar documentaires/podcasts over kinderen en rouw

Boekentips voor speltherapeuten over rouw

Kort college over rouw door Manu Keirse

Boeken voor kinderen over overlijden

Wanneer een kind te maken krijgt met een ingrijpend verlies, dan is aandacht voor het verlies en verdriet belangrijk. Het kan steunend zijn om over dit onderwerp (samen) te lezen. Er zijn gelukkig veel mooie boeken geschreven over dit onderwerp. Hieronder noem ik een aantal boeken die ik zelf kan aanraden.

  • Lieve oma Pluis. Nijntje heeft veel verdriet als oma is doodgegaan. Ze brengt haar bloemen bij het graf op een rustig plekje in het bos. Prentenboek met eenvoudige tekeningen in kleur en tekst op rijm. Vanaf ca. 2 jaar.
  • Kikker en het vogeltje. Kikker heeft een dood vogeltje gevonden. Met andere dierenvrienden gaat hij het dier begraven. Prentenboek met kleurrijke aquarellen en een ondersteunende tekst om met kinderen vanaf ca. 4 jaar over leven en dood te praten.
  • Het wolkenhuis. De moeder van Esther en Max gaat onverwachts dood. Ze denken dat hun moeder nu als engel in het Wolkenhuis woont. Oblong prentenboek met tekeningen in grote kleurvakken. Om met kinderen vanaf ca. 4 jaar te praten over het verlies van een ouder.
  • Overal en ergens. Een verhaal over verlies en over het bewonderenswaardige geloof en rotsvaste vertrouwen van een klein meisje. Vanaf ca. 5 jaar.
  • Groter dan een droom. Een jongetje hoort op een middag zijn zus roepen. Hij kent haar niet, ze is overleden. Zijn zus stelt voor om te gaan fietsen. Prentvertelling met paginagrote, sfeervolle kleurenillustraties. Vanaf ca. 6 jaar.
  • Doodgaan is geen feest: over doodgaan, cremeren en rouwen. De vader van Hanneke en Stijn is dood; ze nemen afscheid van hem en zijn aanwezig bij zijn crematie. Informatief prentenboek met stijve potloodtekeningen in kleur. Vanaf ca. 4 t/m 8 jaar.
  • De rode hoed van Luna. Als ze gaan picknicken draagt Luna de rode hoed van haar moeder, die een jaar eerder overleed door zelfdoding. Prentenboek met illustraties in pastelkleuren en rood voor de hoed en informatie voor opvoeders. Vanaf ca. 5 t/m 8 jaar.
  • Alles wat was. Dit boek gaat over afscheid. Afscheid nemen van een persoon, een situatie, een huisdier, een plek etc. Aan de hand van herkenbare situaties, waargebeurde anekdotes en filosofische wijsheden geeft de schrijfster kinderen inzichten en tips om met verlies of verandering om te gaan. Vanaf ca. 8 jaar.
  • Josje. Josje heeft een gelukkige jeugd tussen de dieren. Ze leert dat ze verdriet niet moet wegstoppen in een kast, maar dat ze het beter een plaatsje in haar leven kan geven. Voorlezen vanaf ca. 6 jaar, zelf lezen vanaf ca. 8 jaar.
  • Doodgewoon. Een prachtig boek vol gedichten en illustraties die lijken te gaan over de dood, maar toch vooral het leven beschrijven.
  • Achtste groepers huilen niet. Over een meisje in groep 8 die ernstig ziek wordt en verlies- en rouwverwerking. Vanaf ca. 10 jaar.
  • Wanneer word je dood? Praktische hulp bij vragen van kinderen over de dood Als iemand overlijdt, roept dat bij kinderen vaak onverbloemde vragen op. Helpend voor kinderen én ouders (en andere volwassenen).
  • Pijnstillers. Casper woont alleen met zijn moeder. Zijn vader verliet het gezin toen Casper nog een baby was. Nu zijn moeder ernstig ziek wordt, wil hij niets liever dan zijn vader vinden. Vanaf ca. 12 jaar.
  • De twee jaar nadat. Thijs is 18 wanneer zijn vader onverwacht overlijdt. Het leven lijkt stil te staan, terwijl het ook gewoon doorgaat. Thijs raakt steeds meer geïsoleerd. Vanaf ca. 15 jaar.
  • Mijn zus woont op de schoorsteenmantel. Jamie van tien jaar probeert te leven met de verwoesting die de dood van zijn oudere zus door een terroristische aanslag in het gezin heeft achtergelaten. Vanaf ca. 15 jaar.

Boeken voor kinderen over scheiden

Ook zijn er veel boeken geschreven voor kinderen over (echt)scheiding. Er zijn zowel prentenboeken voor jongere kinderen, als leesboeken die kinderen zelfstandig kunnen lezen. Het kan voor kinderen fijn zijn om over dit onderwerp te lezen wanneer zij hier zelf ook mee te maken hebben.

Hieronder noem ik een aantal van de boeken. Dit is slechts een selectie uit een ruim aanbod. Wanneer er geen passend boek bij zit voor het kind, laat je dan voorlichten in de boekhandel.

  • Dag papa, tot volgende week Tom heeft het er moeilijk mee dat zijn papa en mama niet meer samenwonen. Om hem te helpen dit te verwerken, vertelt zijn moeder hem een verhaaltje over een beertje. Leeftijd vanaf ca. 3 jaar.
  • Thuis bij allebei Een warm en prachtig geïllustreerd prentenboek over scheiden en co-ouderschap. De grappige teksten bieden ouders houvast bij het bespreken van deze lastige thema’s met hun kinderen. Kinderen uit co-ouderschap situaties waarbij de ouders nog goed met elkaar omgaan zullen zich het best in dit boek herkennen. Leeftijd ca. 3-7 jaar.
  • Van alles twee De papa en mama van Jordi en Sterre wonen niet meer bij elkaar. Ze hadden te veel ruzie. Sterre denkt soms dat het haar schuld is, maar ze weet niet of Jordi dat ook denkt. Jordi en Sterre vinden én hun papa én hun mama lief. Ze willen ze allebei zien, maar dat durven ze niet te zeggen. Leeftijd ca. 3-9 jaar.
  • Twee nesten Dit subtiele, gevoelige verhaal over echtscheiding kent een lieve boodschap en een goed einde als Baby Vogel tussen de twee nesten op en neer kan vliegen. Speciaal geschreven voor kinderen die meer dan één nest hebben. Leeftijd vanaf ca. 4 jaar.
  • Allebei even lief Als Eentje het eendje uit zijn ei kruipt, wil hij van alles weten over de wereld om hem heen. Geduldig beantwoordt zijn moeder al zijn vragen, op één na. Want wie is eigenlijk Eentjes vader? Als zijn moeder er niets over wil vertellen, gaat hij zelf op onderzoek uit. Leeftijd vanaf ca. 4 jaar.
  • Kamil de groene kameleon Het verhaal gaat over Kamil, de groene kameleon. Kamil heeft een blauwe vader en een gele moeder. In het verhaal worden de gevoelens van Kamil beschreven wanneer zijn ouders steeds meer ruzie krijgen met elkaar over hun verschillende kleuren. Leeftijd vanaf ca. 4 jaar.
  • Ik woon in twee huizen Nina woont in twee huizen. In het ene huis woont papa. In het andere woont mama. En ik woon in allebei. Soms bij mama, en soms bij papa. Leeftijd vanaf ca. 4 jaar.
  • Altijd is voor altijd Niels mist papa die nu in een andere stad woont. Niels hoort over een vriendin en een ander kind. Hij is verdrietig, heeft het koud en is bang. Alles is anders.. ook tussen hem en papa. Leeftijd vanaf ca. 4 jaar.
  • Mama’s nieuwe vriend Dit verhaal gaat over een jongetje dat gaat kennismaken met de nieuwe vriend van mama. Hij ziet er erg tegenop en heeft slechte verwachtingen. Leeftijd vanaf ca. 5 jaar.
  • Julia heeft twee huizen Julia woont in twee huizen: een huis met papa en een met mama. De zes verhalen over Julia gaan over allerlei gebeurtenissen rondom een scheiding, zoals verhuizing van een van de ouders, gevoel over de scheiding. Leeftijd vanaf ca. 6 jaar.
  • Vaders, moeders, hardgekookte eieren Nikkie en jan hebben een geheime hut, waar ze hun geheimen opschrijven in een schrift. Dan schrijft Nikkie over de ruzie en scheiding van haar ouders. Voorleesboek vanaf 6 jaar/leesboek vanaf 8 jaar
  • Het drakenpad Dit boek gaat over Floortje, Floortje woont sinds kort met haar moeder in een nieuw huis. Ze mist haar vader heel erg en kan er soms niet van slapen. Hij stuurt Floortje een knuffel om haar te troosten. Voorleesboek vanaf 6 jaar/leesboek vanaf 8 jaar
  • Heen en weer In dit boek staat alles wat kinderen zouden moeten weten over een scheiding en met welke gevoelens je dan te maken kunt krijgen. Bovendien staan er veel praktische tips en dingen om te doen om het wonen in twee huizen makkelijker te maken. Leeftijd 8 -12 jaar
  • Het geheim van Lena Lijstje Lena’s ouders zijn uit elkaar, dit was de eerste zomervakantie apart van elkaar. De vader van Lena heeft een nieuwe vriendin (oorzaak) en stiefkinderen. Lena wil hier niets mee te maken hebben, ze saboteert de boel en zet zich tegen hen af. Vanaf 9 jaar.
  • Kinderen en echtscheiding Een lees- en werkboek voor kinderen. Thomas van twaalf jaar heeft een dagboek waarin hij schrijft over (de verwerking) van de scheiding. Hij doorloopt allerlei gevoelens en fasen. Bij elke dag staan vragen om over na te denken of om te behandelen met kinderen. Vanaf 9 jaar.
  • De survivalkid Echtscheiding Er zijn een heleboel vragen die bij een kind opkomen als ouders gaan scheiden. Deze vragen komen in dit boek aan bod om het kind vooruit te helpen. Vanaf 9 jaar.
  • Getuigenissen – Ik wil niet kiezen tussen papa en mama Jongens en meisjes vertellen over de echtscheiding van hun ouders. Dit boek maakt het emotionele proces van echtscheiding bespreekbaar. Vanaf 12 jaar.
  • Rondom het kind – Mijn ouders gaan scheiden … en ik dan? Het doel van dit boek is jongeren te helpen bij een (dreigende) echtscheiding van de ouders bij praktische en emotionele vragen en problemen. Het biedt: herkenning, troost, begrijpen van zichzelf, manieren om situaties aan te pakken. Vanaf 12 jaar.
  • Hoe kom ik over de scheiding van mijn ouders heen? Dit hulpboek diverse manieren die kunnen helpen om gevoelens en gedachten over de scheiding op een rijtje te krijgen. Daarnaast biedt het handvatten om met de situatie om te gaan. Vanaf 13 jaar.
kinderen scheiding verlies rouw rouwverwerking verliesverwerking ede