Wanneer een dierbare komt te overlijden, ervaren we dit verlies niet alleen als een emotionele klap, maar ook als een lichamelijke uitdaging. In mijn werk als verlies‐ en rouwtherapeut zie ik dagelijks hoe het lichaam fungeert als poort naar het verwerken van verdriet. Het document “Het lichaam in rouw” benadrukt, zoals recent aangetoond door de Keijser (2021), dat rouw een dynamisch proces is waarbij lichaam en geest onafscheidelijk met elkaar verbonden zijn.

Rouw: Meer dan alleen emoties

Verlies laat vaak een diepe indruk achter. Naast de onvermijdelijke emoties zoals verdriet, boosheid en schuld zijn er vaak fysieke signalen die aangeven dat het lichaam in rouw is. Mensen melden onder andere:

  • Een “leeg” gevoel in de maag of een brok in de keel
  • Benauwdheid of spanning in de borst
  • Vermoeidheid, slaapproblemen en fysieke pijnen, zoals hoofdpijn en spierklachten

Deze lichamelijke reacties zijn niet zomaar bijwerkingen; zij geven de innerlijke ervaring van verlies weer. Het lichaam geeft aan dat het zich in een staat van verhoogde stress bevindt, wat bijvoorbeeld tot een verhoogde bloeddruk of verstoorde cortisolspiegels kan leiden. Dit vergt, net als de emotionele verwerking, aandacht en zorg.

Het brein en de lichamelijke signalen

Neurowetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat bepaalde hersensystemen, zoals het zogenaamde GRIEF-systeem en het SEEKING-systeem, een belangrijke rol spelen in hoe we verlies ervaren. Deze systemen zorgen ervoor dat de intensiteit van het verlangen naar de overledene en de onvermogen om het verlies los te laten, ook in lichamelijke sensaties wordt weerspiegeld. Een verhoogde activatie in deze netwerken kan leiden tot een herhaald en intens lichamelijk voelen van verdriet, wat bijdraagt aan wat we complexe rouw noemen.

Normale versus complexe rouw

De meeste mensen hebben de capaciteit om op een moment dat minder intens rouw te ervaren, toch hun leven aan te passen aan het verlies. Echter, wanneer de rouw langdurig en ingrijpend blijft, spreken we van complexe rouw. Bij complexe rouw blijven de lichamelijke en emotionele signalen – zoals hartkloppingen, slaapproblemen of een constante lichamelijke spanning – vaak onverminderd aanwezig en belemmeren zij het dagelijks functioneren. Deze vormen van rouw vragen om een gerichte behandeling waarin zowel de emotionele als de fysieke beleving centraal staat.

Lichaamsgerichte therapie als sleutel tot genezing

Een belangrijk uitgangspunt in mijn werk is dat het lichaam een betrouwbare en veilige ingang kan bieden voor het verwerken van onverwerkte gevoelens. Door cliënten te helpen meer aandacht te besteden aan de fysieke sensaties die gepaard gaan met hun rouw, kunnen we samen ontdekken waar het verdriet “zit” en hoe dit langzaam kan worden losgelaten. Enkele technieken die hierbij ingezet worden zijn:

  • Ademhalingsoefeningen en yoga: Deze helpen om de parasympathische werking te activeren en een staat van rust te bereiken.
  • Mindfulness en ontspanningstechnieken: Zodat cliënten leren hun lichaamsgevoelens bewust te ervaren zonder deze te over- of onderwaarderen.
  • Somatische oefeningen of de “lichamelijke brug”: Hierbij wordt de cliënt stap voor stap begeleid om terug te keren naar specifieke momenten van intens verdriet, zodat de verbonden lichamelijke spanning kan worden herkend en uiteindelijk verwerkt.
  • Creatieve expressie: Soms helpt het om gevoelens via beweging, kunst of zelfs schrijfopdrachten te verwoorden, waardoor het lichaam en de geest hand in hand gaan bij de verwerking.

Inspirerende casussen

In de literatuur worden twee krachtige casussen beschreven. De eerste betreft een vrouw die het verlies van haar kind verwerkte door zich te richten op een zwaar gevoel in haar buik – een metafoor voor het gewicht van haar verdriet. Door bewust te werken met ademhaling en het verkennen van deze lichamelijke sensatie, merkte ze dat dit gewicht geleidelijk afnam.
De tweede casus laat zien hoe een man, die een traumatisch verlies door de suïcide van zijn vrouw meemaakte, via lichaamsgerichte oefeningen en het erkennen van fysieke signalen (zoals hartpijn) weer langzaam vertrouwen kreeg in zijn eigen lichaam. Deze voorbeelden illustreren dat wanneer we het lichaam meenemen in het rouwproces, we een fundament kunnen creëren voor zowel emotionele als fysieke genezing.

Conclusie

Het erkennen van de lichamelijke dimensie van rouw opent nieuwe wegen naar herstel. Als therapeut is het van cruciaal belang om niet alleen te werken met woorden en gedachten, maar ook met de stille, vaak krachtige signalen van het lichaam. Door cliënten te leren luisteren naar hun lichaam en deze signalen te interpreteren als een boodschap uit het diepst van hun rouw, kunnen we samen werken aan het creëren van een nieuw evenwicht, waarin zowel verlies als hoop hun plaats krijgen.

Ben je benieuwd hoe deze benadering jou of je dierbaren kan ondersteunen? Neem dan gerust contact op.