Als aanvulling op de training Rouwsensitief werken voor docenten van de Meerwaarde geef ik hieronder een overzicht van interessant materiaal.

Therapie aandacht voor kinderen bij rouw en scheiding kindgesprek Kinderrouwtherapeut kindertherapeut speltherapeut

Tips

Met deze praktische, toegespitste tips kunnen middelbare schooldocenten beter inspelen op de behoeften van rouwende leerlingen:

1. Blijf betrokken, ook na langere tijd

Wat te doen: Vraag regelmatig hoe het met de leerling gaat, zelfs maanden na het verlies. Blijf kleine gebaren van aandacht tonen, zoals een kort gesprek na de les.

Waarom: Steun vanuit de omgeving neemt vaak af na verloop van tijd, terwijl de leerling nog steeds rouwt en behoefte heeft aan begrip.

2. Luister zonder oordeel

Wat te doen: Creëer een veilige ruimte waar leerlingen zich gehoord voelen. Dit kan tijdens een mentoruur, een apart gesprek of een moment tussen lessen door. Zeg gerust dat je niet alles weet, maar dat je er voor hen bent.

Waarom: Rouwende leerlingen voelen zich vaak onbegrepen, en luisteren zonder advies te geven kan hen enorm helpen.

3. Stem je ondersteuning af op de leerling

Wat te doen: Vraag wat de leerling nodig heeft. Misschien willen ze praten, misschien hebben ze behoefte aan rust of juist aan afleiding in de klas.

Waarom: Niet iedere leerling verwerkt rouw op dezelfde manier. Door maatwerk bied je de juiste steun.

4. Wees geduldig en respecteer grenzen

Wat te doen: Laat merken dat je er bent zonder te pushen. Geef de leerling de ruimte om zelf te bepalen wanneer ze willen praten of hulp willen vragen.

Waarom: Sommige leerlingen trekken zich terug in hun verdriet en hebben tijd nodig om zich open te stellen.

5. Betrek de klas voorzichtig

Wat te doen: Moedig medeleerlingen aan om steun te bieden, bijvoorbeeld door vriendelijk te zijn of mee te denken over praktische hulp. Herinner discreet aan belangrijke dagen, zoals een sterfdatum, en geef ruimte voor emoties.

Waarom: Leerlingen voelen zich vaak begrepen en gesteund door leeftijdsgenoten, maar deze steun komt niet altijd vanzelf.

6. Normaliseer dat rouw lang kan duren

Wat te doen: Maak duidelijk dat het normaal is om verdrietig of boos te blijven, en dat iedereen rouw op een andere manier ervaart. Gebruik mentoruren om rouw bespreekbaar te maken.

Waarom: De druk om “normaal” te doen na een verlies kan een leerling nog meer isoleren. Begrip en acceptatie helpen hen ontspannen.

7. Stimuleer positieve manieren om emoties te uiten

Wat te doen: Moedig creatieve uitingen zoals schrijven, tekenen of muziek maken aan, en stimuleer beweging zoals sport of wandelen. Denk bijvoorbeeld aan het invullen van vrije opdrachten of presentaties rond persoonlijke thema’s.

Waarom: Creatieve en fysieke activiteiten helpen leerlingen spanning en emoties te reguleren.

8. Wees flexibel met schooltaken

Wat te doen: Geef extra tijd voor opdrachten of toetsen als dat nodig/helpend is. Overweeg alternatieven zoals mondelinge in plaats van schriftelijke toetsen of aangepaste taken.

Waarom: Rouw kan het moeilijk maken om te concentreren of te presteren. Kleine aanpassingen verlagen de druk en geven leerlingen ademruimte.

9. Bespreek jouw rol met collega’s

Wat te doen: Deel informatie over de situatie van de leerling (binnen privacyregels) met andere docenten en bespreek een gezamenlijke aanpak.

Waarom: Consistentie in steun vanuit het docententeam zorgt ervoor dat de leerling zich breed gesteund voelt en geen tegenstrijdige signalen krijgt.

Linkjes naar documentaires/podcasts over levend verlies

Linkjes naar documentaires/podcasts over kinderen en jongeren die te maken hebben met rouw

Boekentips voor docenten over rouw

Kort college over rouw door Manu Keirse

Boeken voor kinderen over overlijden

Wanneer een kind te maken krijgt met een ingrijpend verlies, dan is aandacht voor het verlies en verdriet belangrijk. Het kan steunend zijn om over dit onderwerp (samen) te lezen. Er zijn gelukkig veel mooie boeken geschreven over dit onderwerp. Hieronder noem ik een aantal boeken die ik zelf kan aanraden.

  • Lieve oma Pluis. Nijntje heeft veel verdriet als oma is doodgegaan. Ze brengt haar bloemen bij het graf op een rustig plekje in het bos. Prentenboek met eenvoudige tekeningen in kleur en tekst op rijm. Vanaf ca. 2 jaar.
  • Kikker en het vogeltje. Kikker heeft een dood vogeltje gevonden. Met andere dierenvrienden gaat hij het dier begraven. Prentenboek met kleurrijke aquarellen en een ondersteunende tekst om met kinderen vanaf ca. 4 jaar over leven en dood te praten.
  • Het wolkenhuis. De moeder van Esther en Max gaat onverwachts dood. Ze denken dat hun moeder nu als engel in het Wolkenhuis woont. Oblong prentenboek met tekeningen in grote kleurvakken. Om met kinderen vanaf ca. 4 jaar te praten over het verlies van een ouder.
  • Overal en ergens. Een verhaal over verlies en over het bewonderenswaardige geloof en rotsvaste vertrouwen van een klein meisje. Vanaf ca. 5 jaar.
  • Groter dan een droom. Een jongetje hoort op een middag zijn zus roepen. Hij kent haar niet, ze is overleden. Zijn zus stelt voor om te gaan fietsen. Prentvertelling met paginagrote, sfeervolle kleurenillustraties. Vanaf ca. 6 jaar.
  • Doodgaan is geen feest: over doodgaan, cremeren en rouwen. De vader van Hanneke en Stijn is dood; ze nemen afscheid van hem en zijn aanwezig bij zijn crematie. Informatief prentenboek met stijve potloodtekeningen in kleur. Vanaf ca. 4 t/m 8 jaar.
  • De rode hoed van Luna. Als ze gaan picknicken draagt Luna de rode hoed van haar moeder, die een jaar eerder overleed door zelfdoding. Prentenboek met illustraties in pastelkleuren en rood voor de hoed en informatie voor opvoeders. Vanaf ca. 5 t/m 8 jaar.
  • Alles wat was. Dit boek gaat over afscheid. Afscheid nemen van een persoon, een situatie, een huisdier, een plek etc. Aan de hand van herkenbare situaties, waargebeurde anekdotes en filosofische wijsheden geeft de schrijfster kinderen inzichten en tips om met verlies of verandering om te gaan. Vanaf ca. 8 jaar.
  • Josje. Josje heeft een gelukkige jeugd tussen de dieren. Ze leert dat ze verdriet niet moet wegstoppen in een kast, maar dat ze het beter een plaatsje in haar leven kan geven. Voorlezen vanaf ca. 6 jaar, zelf lezen vanaf ca. 8 jaar.
  • Doodgewoon. Een prachtig boek vol gedichten en illustraties die lijken te gaan over de dood, maar toch vooral het leven beschrijven.
  • Achtste groepers huilen niet. Over een meisje in groep 8 die ernstig ziek wordt en verlies- en rouwverwerking. Vanaf ca. 10 jaar.
  • Wanneer word je dood? Praktische hulp bij vragen van kinderen over de dood Als iemand overlijdt, roept dat bij kinderen vaak onverbloemde vragen op. Helpend voor kinderen én ouders (en andere volwassenen).
  • Pijnstillers. Casper woont alleen met zijn moeder. Zijn vader verliet het gezin toen Casper nog een baby was. Nu zijn moeder ernstig ziek wordt, wil hij niets liever dan zijn vader vinden. Vanaf ca. 12 jaar.
  • De twee jaar nadat. Thijs is 18 wanneer zijn vader onverwacht overlijdt. Het leven lijkt stil te staan, terwijl het ook gewoon doorgaat. Thijs raakt steeds meer geïsoleerd. Vanaf ca. 15 jaar.
  • Mijn zus woont op de schoorsteenmantel. Jamie van tien jaar probeert te leven met de verwoesting die de dood van zijn oudere zus door een terroristische aanslag in het gezin heeft achtergelaten. Vanaf ca. 15 jaar.

Boeken voor kinderen over scheiden

Ook zijn er veel boeken geschreven voor kinderen over (echt)scheiding. Er zijn zowel prentenboeken voor jongere kinderen, als leesboeken die kinderen zelfstandig kunnen lezen. Het kan voor kinderen fijn zijn om over dit onderwerp te lezen wanneer zij hier zelf ook mee te maken hebben.

Hieronder noem ik een aantal van de boeken. Dit is slechts een selectie uit een ruim aanbod. Wanneer er geen passend boek bij zit voor het kind, laat je dan voorlichten in de boekhandel.

  • Dag papa, tot volgende week Tom heeft het er moeilijk mee dat zijn papa en mama niet meer samenwonen. Om hem te helpen dit te verwerken, vertelt zijn moeder hem een verhaaltje over een beertje. Leeftijd vanaf ca. 3 jaar.
  • Thuis bij allebei Een warm en prachtig geïllustreerd prentenboek over scheiden en co-ouderschap. De grappige teksten bieden ouders houvast bij het bespreken van deze lastige thema’s met hun kinderen. Kinderen uit co-ouderschap situaties waarbij de ouders nog goed met elkaar omgaan zullen zich het best in dit boek herkennen. Leeftijd ca. 3-7 jaar.
  • Van alles twee De papa en mama van Jordi en Sterre wonen niet meer bij elkaar. Ze hadden te veel ruzie. Sterre denkt soms dat het haar schuld is, maar ze weet niet of Jordi dat ook denkt. Jordi en Sterre vinden én hun papa én hun mama lief. Ze willen ze allebei zien, maar dat durven ze niet te zeggen. Leeftijd ca. 3-9 jaar.
  • Twee nesten Dit subtiele, gevoelige verhaal over echtscheiding kent een lieve boodschap en een goed einde als Baby Vogel tussen de twee nesten op en neer kan vliegen. Speciaal geschreven voor kinderen die meer dan één nest hebben. Leeftijd vanaf ca. 4 jaar.
  • Allebei even lief Als Eentje het eendje uit zijn ei kruipt, wil hij van alles weten over de wereld om hem heen. Geduldig beantwoordt zijn moeder al zijn vragen, op één na. Want wie is eigenlijk Eentjes vader? Als zijn moeder er niets over wil vertellen, gaat hij zelf op onderzoek uit. Leeftijd vanaf ca. 4 jaar.
  • Kamil de groene kameleon Het verhaal gaat over Kamil, de groene kameleon. Kamil heeft een blauwe vader en een gele moeder. In het verhaal worden de gevoelens van Kamil beschreven wanneer zijn ouders steeds meer ruzie krijgen met elkaar over hun verschillende kleuren. Leeftijd vanaf ca. 4 jaar.
  • Ik woon in twee huizen Nina woont in twee huizen. In het ene huis woont papa. In het andere woont mama. En ik woon in allebei. Soms bij mama, en soms bij papa. Leeftijd vanaf ca. 4 jaar.
  • Altijd is voor altijd Niels mist papa die nu in een andere stad woont. Niels hoort over een vriendin en een ander kind. Hij is verdrietig, heeft het koud en is bang. Alles is anders.. ook tussen hem en papa. Leeftijd vanaf ca. 4 jaar.
  • Mama’s nieuwe vriend Dit verhaal gaat over een jongetje dat gaat kennismaken met de nieuwe vriend van mama. Hij ziet er erg tegenop en heeft slechte verwachtingen. Leeftijd vanaf ca. 5 jaar.
  • Julia heeft twee huizen Julia woont in twee huizen: een huis met papa en een met mama. De zes verhalen over Julia gaan over allerlei gebeurtenissen rondom een scheiding, zoals verhuizing van een van de ouders, gevoel over de scheiding. Leeftijd vanaf ca. 6 jaar.
  • Vaders, moeders, hardgekookte eieren Nikkie en jan hebben een geheime hut, waar ze hun geheimen opschrijven in een schrift. Dan schrijft Nikkie over de ruzie en scheiding van haar ouders. Voorleesboek vanaf 6 jaar/leesboek vanaf 8 jaar
  • Het drakenpad Dit boek gaat over Floortje, Floortje woont sinds kort met haar moeder in een nieuw huis. Ze mist haar vader heel erg en kan er soms niet van slapen. Hij stuurt Floortje een knuffel om haar te troosten. Voorleesboek vanaf 6 jaar/leesboek vanaf 8 jaar
  • Heen en weer In dit boek staat alles wat kinderen zouden moeten weten over een scheiding en met welke gevoelens je dan te maken kunt krijgen. Bovendien staan er veel praktische tips en dingen om te doen om het wonen in twee huizen makkelijker te maken. Leeftijd 8 -12 jaar
  • Het geheim van Lena Lijstje Lena’s ouders zijn uit elkaar, dit was de eerste zomervakantie apart van elkaar. De vader van Lena heeft een nieuwe vriendin (oorzaak) en stiefkinderen. Lena wil hier niets mee te maken hebben, ze saboteert de boel en zet zich tegen hen af. Vanaf 9 jaar.
  • Kinderen en echtscheiding Een lees- en werkboek voor kinderen. Thomas van twaalf jaar heeft een dagboek waarin hij schrijft over (de verwerking) van de scheiding. Hij doorloopt allerlei gevoelens en fasen. Bij elke dag staan vragen om over na te denken of om te behandelen met kinderen. Vanaf 9 jaar.
  • De survivalkid Echtscheiding Er zijn een heleboel vragen die bij een kind opkomen als ouders gaan scheiden. Deze vragen komen in dit boek aan bod om het kind vooruit te helpen. Vanaf 9 jaar.
  • Getuigenissen – Ik wil niet kiezen tussen papa en mama Jongens en meisjes vertellen over de echtscheiding van hun ouders. Dit boek maakt het emotionele proces van echtscheiding bespreekbaar. Vanaf 12 jaar.
  • Rondom het kind – Mijn ouders gaan scheiden … en ik dan? Het doel van dit boek is jongeren te helpen bij een (dreigende) echtscheiding van de ouders bij praktische en emotionele vragen en problemen. Het biedt: herkenning, troost, begrijpen van zichzelf, manieren om situaties aan te pakken. Vanaf 12 jaar.
  • Hoe kom ik over de scheiding van mijn ouders heen? Dit hulpboek diverse manieren die kunnen helpen om gevoelens en gedachten over de scheiding op een rijtje te krijgen. Daarnaast biedt het handvatten om met de situatie om te gaan. Vanaf 13 jaar.
kinderen scheiding verlies rouw rouwverwerking verliesverwerking ede

Actuele berichten over rouw op de website:

  • Aanvullend materiaal voor Wyzer
    Als aanvulling op de training voor jeugdprofessionals – haal meer uit je kindgesprek voor professionals van Wyzer geef ik hieronder een overzicht van wat interessant materiaal. Daarnaast geef ik meer informatie en tips die helpend kunnen zijn als je te maken krijgt met een casus waarin rouw een rol speelt. Meer informatie over de thema’s uit de training En aanvullend nog wat extra informatie over rouw, te beginnen met een kort college door Manu Keirse […]
  • The Gardens Between: een betoverende game over herinneringen en verlies
    Als rouwtherapeut en speltherapeut ben ik altijd op zoek naar creatieve manieren om complexe emoties zoals verlies, afscheid en verandering bespreekbaar te maken. The Gardens Between, een prachtig vormgegeven puzzelspel, is een uitstekende game die ik aanraad voor mensen die met rouw en herinneringen worstelen. Goed nieuws: de game is momenteel gratis te spelen via PlayStation Plus, wat een mooie kans biedt om hem te ervaren. Een verhaal zonder woorden, maar boordevol emotie The Gardens […]
  • Rouw bij kinderen per leeftijd uitgelegd
    Rouw bij kinderen ziet er anders uit per ontwikkelingsfase. Peuters rouwen via gedrag (slaap, eten), basisschoolkinderen hebben concrete vragen over wat er is gebeurd en oudere kinderen zoeken naar zingeving. Ouders zoeken vaak naar termen als “rouwverwerking kind 8 jaar” of “hoe praat ik met peuter over de dood”. Let op symptomen: nachtmerries, boosheid, terugtrekken of slechtere schoolprestaties. Speltherapie en creatieve vormen van rouwbegeleiding werken goed bij jonge kinderen; oudere kinderen kunnen gebaat zijn bij […]
  • In ontwikkeling: leerplatform voor ouders van rouwende kinderen
    Samen met Stijn Janssen IT Courses ontwikkel ik een compact, praktisch en veilig leerplatform speciaal voor ouders en opvoeders van kinderen die ik begeleid bij rouwvragen. Dit platform is geen vervanging van persoonlijke begeleiding, maar een ondersteunende laag: ouders leren parallel aan hun kind, oefenen thuis met concrete tools en maken zo de begeleidingssessies effectiever. Waarom dit aanbod zo waardevol is voor kinderen én ouders Rouw speelt zich af in het gezin. Wanneer ouders begrijpen […]
  • Wiskundig denken als houvast bij rouw
    Piekeren is een veelvoorkomend verschijnsel, vooral tijdens rouwperiodes. Het constante malen over gebeurtenissen en emoties kan het rouwproces bemoeilijken en leiden tot fysieke en mentale uitputting. Een innovatieve benadering om dit piekeren te verminderen, is het toepassen van wiskundig denken. Deze methode helpt sommige mensen goed om gedachten te structureren en zo meer grip te krijgen op het rouwproces. De Vier-Vragen-methode Psycholoog Alice Boyes introduceert in Psychology Today een techniek geïnspireerd op de probleemoplossende aanpak […]
  • Het belang van begeleiding voor kinderen na suïcide van een dierbare
    Wanneer een dierbare overlijdt door suïcide, is de impact op een kind vaak diepgaand en blijvend voelbaar. Het verlies gaat gepaard met een complex scala aan emoties, waaronder verdriet, schuld, boosheid en verwarring. Voor kinderen is het vaak moeilijk om deze emoties te begrijpen en te uiten. Vanuit mijn rol als rouwtherapeut en speltherapeut krijg ik vaak te maken met deze hulpvraag. Ik vind het van groot belang dat deze kinderen goed worden bijgestaan. De […]
  • Hoe praat ik met mijn kind over de dood?
    Het gesprek over de dood is moeilijk, maar kinderen hebben duidelijke, eerlijke antwoorden nodig. Begin met korte, concrete zinnen en vraag wat je kind al weet. Gebruik woorden als “overleden” in plaats van vage metaforen en check regelmatig of je kind vragen heeft. Luister meer dan je praat: ouders zoeken vaak “hoe praat ik met mijn kind over de dood” omdat ze willen weten wát ze wél en niet moeten zeggen. Geef ruimte voor emoties […]
  • Over de naam: Maatwerk bij Verlies
    De naam Maatwerk bij Verlies vertelt precies waar mijn praktijk voor staat. Het is een naam met betekenis, geworteld in de kern van mijn werk. Graag neem ik je mee in de drie lagen van deze naam:   1. Begeleiding bij ingrijpende verliezen  Verlies raakt ons allemaal, maar ieder verlies is uniek. Of het nu gaat om het verlies van een dierbare, gezondheid, werk of een andere belangrijke verandering in het leven – verlies is intens […]
  • Ruimte voor nieuwe aanmeldingen Kind en Rouw
    De afgelopen periode heb ik als kinderrouwtherapeut een aantal begeleidingstrajecten Kind en Rouw (bijvoorbeeld na overlijden, ziekte of scheiding) succesvol afgerond. Ik heb daarom weer ruimte voor nieuwe aanmeldingen, dit geldt zowel voor specialistische jeugdhulp als speltherapie. Nieuwe begeleidingstrajecten kunnen op korte termijn opgestart worden, de actuele wachttijden vind je hier. Geïnteresseerden en verwijzers kunnen contact opnemen. Maatwerk bij Verlies is gespecialiseerd in het bieden van hulp op maat aan kinderen en hun ouders die […]